Lepszy od aniołów

 

EKU'18, Hbr 1:4-14

I o tyle wyższy stał się od aniołów, o ile wspanialsze od nich odziedziczył imię. 

Któremu bowiem z aniołów Bóg powiedział kiedykolwiek: 

Ty jesteś Moim Synem,

dzisiaj Ja Ciebie zrodziłem? 

albo: 

Ja będę Mu Ojcem,

a On będzie Mi Synem? 

Kiedy zaś znowu wprowadzi Pierworodnego na świat, powie: 

Niech Mu się pokłonią

wszyscy aniołowie Boga. 

A do aniołów powie: 

On czyni swoich aniołów wichrami,

a swoje sługi płomieniami ognia. 

Do Syna natomiast: 

Twój Tron, o Boże, na wieczne czasy,

berło prawości

berłem Twojego Królestwa. 

Umiłowałeś sprawiedliwość, a znienawidziłeś nieprawość, 

dlatego Twój Bóg, o Boże,

namaścił Ciebie olejkiem radości

bardziej niż Twoich towarzyszy; 

oraz: 

Panie, Ty na początku osadziłeś ziemię na fundamencie

i dziełem Twoich rąk są niebiosa. 

One przeminą, ale Ty pozostaniesz. 

I wszystkie rzeczy

jak szata się zestarzeją, i jak płaszcz je zwiniesz, 

jak szatę, i odmienią się.

Ty zaś jesteś Ten sam,

a lata Twoje nie ustaną. 

Do którego natomiast z aniołów powiedział kiedykolwiek: 

Siądź po Mojej prawicy,

aż położę Twoich nieprzyjaciół

jako podnóżek pod Twoje stopy? 

Czy nie są oni wszyscy duchami służebnymi, posłanymi, by służyć tym, którzy mają otrzymać zbawienie? 

Kiedy w I wieku odbiorcy Listu do Hebrajczyków cierpieli prześladowania za wiarę w Chrystusa, kusiło ich, aby porzucić Jezusa jako Zbawiciela i powrócić do judaizmu opartego na starym przymierzu. 

Dlatego autor Listu do Hebrajczyków napisał do nich, aby wskazać, że cierpienie dla Jezusa jest tego warte, ponieważ On jest o wiele lepszy niż wszystko, co mogło zaoferować im stare przymierze. Jest lepszym Prorokiem, Kapłanem i Królem (Hbr 1:1–3). Jest lepszy nawet od aniołów (w. 4).

Znajomość niektórych aspektów kontekstu żydowskiego z I wieku, w którym powstał List do Hebrajczyków, pomoże nam zrozumieć, dlaczego autor poświęca tyle czasu na argumentowanie wyższości Jezusa nad aniołami. 

Aniołowie odgrywali ważną rolę w pobożności i myśleniu ówczesnych Żydów. Widzimy to odzwierciedlenie np. w Liście do Galatów 3:19, gdzie Paweł mówi, że Prawo zostało „ustanowione przez aniołów”. Chociaż Paweł miał ortodoksyjny pogląd na aniołów, idea, że aniołowie odegrali kluczową rolę w objawieniu prawa Mojżeszowi, sprawiała, że Żydzi postrzegali aniołów jako istoty wyższe od wszystkiego oprócz Boga. 

(!) Żydzi (Esseńczycy), którzy sporządzili odpisy zwojów Pism Starego Testamentu (znalezione w jaskiniach nad Morzem Martwym), uważali nawet, że archanioł Michał był wyższy od Mesjasza. (Społeczność ta wierzyła, że Bóg ześle dwóch Mesjaszy, a Michał będzie wyższy od nich obu). Pierwotnym odbiorcom łatwo było sądzić, że powrót do starego przymierza nie jest niczym złym, ponieważ nadal będą mieli do czynienia z aniołami.

Jeśli jednak Jezus jest lepszy od aniołów, to porzucając Go, straciliby wszystko. Odwołując się do Starego Testamentu, autor Listu do Hebrajczyków cytuje kilka fragmentów, aby udowodnić, że Jezus jest rzeczywiście lepszy od aniołów. 

W Liście do Hebrajczyków 1:5 zadaje dwa retoryczne pytania, oczekując od czytelników odpowiedzi, że Bóg nigdy nie powiedział żadnemu aniołowi, że jest On Jego jednorodzonym Synem. Autor cytuje i odnosi do Jezusa Psalm 2 i 2 Księgę Samuela 7. Oba te fragmenty są mesjańskimi tekstami, które mówią nam o szczególnej relacji między największym potomkiem Dawida a Bogiem Izraela. 

Podczas gdy aniołowie mogą być nazywani synami Bożymi w sensie ogólnym, wcielony Mesjasz jest Synem Bożym w znaczeniu bardziej konkretnym. Został wybrany przez Boga, aby być Jego doskonałym przedstawicielem, a to dlatego, że w rzeczywistości jest samym Bogiem.

W Liście do Hebrajczyków 1:6 autor odnosi do Jezusa greckie tłumaczenie Księgi Powtórzonego Prawa 32:43 z Septuaginty, w którym Mojżesz wzywa „bogów”, czyli „aniołów”, do oddania czci Jahwe, Bogu Izraela. Autor Listu do Hebrajczyków wyraźnie rozumie Jezusa jako Boga Izraela.

Coram Deo

Nie jest rzadkością widzieć kartki z życzeniami i sentymentalne pamiątki wychwalające cnoty aniołów. Oczywiście dobrze jest szanować aniołów i wszystko, co Bóg im powierza do zrobienia dla swojego ludu (Hbr 1:14). Jednak podążając za Jezusem, wielbimy Tego, który stworzył aniołów i który jest Panem aniołów. Wielbijmy dzisiaj Chrystusa, pamiętając, że jest On potężniejszy niż jakikolwiek anioł.

__________

Komentarz W. Wiersbe i F.F. Bruce do Listu do Hebrajczyków w kwestii aniołów

List do Hebrajczyków, szczególnie w rozdziale 1 (wersety 4–14), mocno podkreśla wyższość Chrystusa nad aniołami. Autor listu argumentuje to siedmioma cytatami ze Starego Testamentu, pokazując, że Jezus nie jest jedynie posłańcem (jak aniołowie), ale Synem Bożym, Stwórcą i Królem. 

Wyższość Syna jako podstawa chrystologii

"Bardziej znakomite imię" Chrystusa to tytuł "Syn", co czyni Go bez porównania wyższym od aniołów. Aniołowie zbiorowo mogą być nazywani "synami Bożymi" (por. Hiob 1:6), ale żaden z nich nie otrzymuje tego tytułu indywidualnie – należy on wyłącznie Jezusowi. 

W kontekście historycznym: w I wieku n.e. Żydzi czcili anioły jako pośredników (nadania) Prawa (por. Dz 7:53; Ga 3:19), co groziło dewaluacją Chrystusa. Autor listu kontrastuje to z boską naturą Jezusa, który jest Stwórcą aniołów (Hbr 1:2, 10).

W dalszej części (Hbr 1:6–14) - siedem dowodów wyższości:

- Aniołowie oddają pokłon Synowi (w. 6).

- Są zmiennymi posłańcami (w. 7, por. Ps 104:4), podczas gdy Syn jest niezmiennym Królem (w. 8–9).

- Syn stworzył niebiosa (w. 10–12), a aniołowie przeminą jak szata.

- Syn zasiada po prawicy Boga (w. 13), a aniołowie służą ludziom (w. 14).

Praktyczne zastosowanie: w czasach niepewności (jak prześladowania) wierzący nie powinni wracać do judaizmu z jego anielskimi pośrednikami, bo Chrystus jest "lepszy" (słowo "lepszy" pojawia się 13 razy w Liście). To zachęta do wiary w Chrystusa jako ostateczne objawienie Boga.

_________

F.F. Bruce: Struktura egzegetyczna i kontekst żydowski

Bruce widzi Hbr 1 jako część szerszej sekcji (Hbr 1–2) zatytułowanej "Ostateczność chrześcijaństwa", gdzie wyższość Chrystusa nad aniołami przygotowuje grunt pod ostrzeżenie przed zaniedbaniem zbawienia (Hbr 2:1–4). 

Dzieli rozdział na dwie części: 

w. 1–4 (Chrystus wyższy od proroków, jako Bóg) i 

w. 5–14 (wyższy od aniołów, z siedmioma cytatami OT: Ps 2:7; 2 Sm 7:14; Pwt 32:43 lub Ps 97:7; Ps 104:4; Ps 45:6–7; Ps 102:25–27; Ps 110:1).

Kontekst: w judaizmie hellenistycznym (np. w *Księdze Jubileuszów* czy *Testamencie XII Patriarchów*) anioły były uwielbiane jako pośrednicy, co mogło kusić hebrajskich chrześcijan do apostazji. 

Autor listu używa midraszu (żydowskiej egzegezy) do kontrastu:

- Chrystus jako **Syn** (w. 5) vs. aniołowie jako słudzy.

- Aniołowie czczą Syna (w. 6), co podkreśla Jego boskość.

- Ich natura jest zmienna (w. 7, "wiatry i ogień"), Syn – wieczny (w. 8–12).

- Aniołowie to "duchy służebne" dla zbawionych (w. 14), nie równi Synowi.

Bruce zauważa, że Hbr 2:2 odnosi się do tradycji, iż Prawo dane było "przez aniołów" (por. Dz 7:53), ale słowo Chrystusa jest pewniejsze i ostateczne. To nie atak na anioły (są stworzeniami Bożymi), ale obrona chrystocentryzmu. 

Sekcja o aniołach ma chronić wiarę hebrajskich chrześcijan przed pokusą relatywizowania Chrystusa.