David Strain | Co jest Prawdą J.8:38

 

A Cóż to jest Prawda...

Jana 8:38

Słynne pytanie Piłata podczas przesłuchania Jezusa – „Cóż to jest prawda?” (J 18, 38) – prawdopodobnie nie było wyrazem szczerego poszukiwania odpowiedzi, ale cyniczną rezygnacją z ostatecznego poznania prawdy. 

Oczywiście większość ludzi pragnie i zrozumienia i sensu, dzięki którym mogliby nadać sens życiu. Jednak naturalna wrogość ludzkiego serca wobec Boga oznacza, że obecnie jesteśmy „całkowicie niezdolni, upadli i przeciwni wszelkiemu dobru, a całkowicie skłonni do wszelkiego zła” (Wyznanie wiary westminsterskie 6.4). 

Bez odrodzenia i oświecenia Ducha Świętego ludzie żyją „w próżności swoich umysłów. Są zaślepieni w swoim rozumowaniu, odłączeni od życia Bożego z powodu niewiedzy, która jest w nich, z powodu zatwardziałości ich serc” (Ef 4:17–18). 

plz: (17)  Dlatego też przestrzegam was w imieniu Pana: Nie postępujcie jak beznadziejnie myślący bezbożnicy. (18)  Są ślepi na umyśle i nie mają nic wspólnego z życiem dla Boga z powodu swej ignorancji i zatwardziałego serca.

Niezależnie od tego, jak bardzo pragniemy przewodnictwa i sensu, pozostawieni sami sobie, w obliczu prawdy Bożej nie reagujemy radością, ale cynicznym odrzuceniem. 

Wygodniej jest zaprzeczyć nawet możliwości poznania czegoś takiego jak uniwersalna, absolutna prawda. I rzeczywiście, ci, którzy przyjmują ideę absolutnej prawdy, są często postrzegani jako obiekty podejrzeń i obaw.

Rzecz jasna, oczywiste osądy moralne, które towarzyszą takim krytycznym uwagom, wymagają znanego standardu moralnego, według którego można oceniać twierdzenia dotyczące prawdy. 

Twierdzenie, że absolutne wartości moralne są niebezpieczne i złe, samo w sobie jest twierdzeniem o absolutnej wartości moralnej. 

Poczucie moralności bez ostatecznej prawdy, na której można je oprzeć, jest niemożliwe, a nawet cyniczny niechrześcijanin musi założyć istnienie jakiegoś obiektywnego standardu moralnego, większego od niego samego, aby po prostu funkcjonować w świecie. 

Nawet w zaprzeczeniu niewierzący stają przed prawdą i dlatego „nie mają wymówki” (Rz 1,20). Wielką tragedią cynicznego pytania Piłata było to, że przed nim stała sama Prawda w osobie Jezusa Chrystusa. 

Miał bezpośrednią audiencję u Tego, który ogłosił się „drogą, prawdą i życiem” (J 14,6), ale tego nie dostrzegł. Czy może być jaśniejszy obraz powszechnej duchowej ślepoty, o której mówił Paweł, niż ten (zob. Rz 1:18–32; Ef 4:17–18)?

Jednak dla wszystkich, których Bóg powołuje w ewangelii, prawda Boża objawiona w Chrystusie staje się lampą dla naszych stóp i światłem na naszej ścieżce (Ps. 119:105). 

Kiedy usłyszeliśmy słowo prawdy, ewangelię naszego zbawienia, i uwierzyliśmy w Jezusa, zostaliśmy zapieczętowani obiecanym Duchem Świętym (Ef. 1:13). 

Jesteśmy uświęceni przez prawdę. Słowo Boże jest prawdą (J 17:17). 

Kiedy wyznajemy, że „Bóg jest Duchem nieskończonym, wiecznym i niezmiennym w swojej... prawdzie” (Krótki Katechizm Westminsterski 4), uznajemy biblijne twierdzenie, że sam Bóg, Ojciec, Syn i Duch Święty, jest Prawdziwym, którego obietnice nigdy nie zawodzą, a charakter jest niezmienny w świętości. 

Potwierdzamy, że trójjedyny Bóg jest sprawiedliwy i sam jest miarą sprawiedliwości. I chociaż nasze zrozumienie Jego prawdy zawsze będzie niedoskonałe, dzięki Jego pomocy możemy powiedzieć, że znamy prawdę, a prawda nas wyzwoliła (J 8:32).

(ps każdemu wydaje się, że zna prawdę, i że jego poznanie jest prawdziwe, wyzwalające... a inni błądzą.

AI:

Wielcy filozofowie na przestrzeni wieków wypowiadali się o poznaniu prawdy w różnych kontekstach, od ontologicznych po epistemologiczne. Przegląd kluczowych myśli wybranych filozofów na temat prawdy i jej poznania:

1. Platon (427–347 p.n.e.)
   Platon uważał, że prawda istnieje w świecie idei, który jest dostępny jedynie poprzez rozum i kontemplację. W swojej alegorii jaskini (z „Państwa”) opisał, że ludzie w świecie zmysłowym postrzegają jedynie cienie prawdy, a prawdziwa wiedza wymaga wyjścia poza zmysły i dotarcia do idei, takich jak Dobro. Prawda jest obiektywna i wieczna, a jej poznanie wymaga filozoficznego wglądu.
   
   

2. Arystoteles (384–322 p.n.e.)
   Arystoteles zdefiniował prawdę w sposób klasyczny: „Prawda polega na zgodności myśli z rzeczywistością” (adaequatio rei et intellectus). W „Metafizyce” podkreślał, że poznanie prawdy opiera się na logice i obserwacji. Uważał, że prawda jest osiągalna poprzez rozumowanie, analizę przyczyn i badanie rzeczywistości, choć wymaga to systematycznego podejścia.
   
   

3. Św. Augustyn (354–430)
   Augustyn łączył prawdę z Bogiem, twierdząc, że prawda jest boską ideą obecną w ludzkim umyśle. W dziele „O wolnej woli” pisał, że prawda jest niezmienna i wieczna, a jej poznanie możliwe jest dzięki wewnętrznemu oświeceniu przez Boga. Ludzki rozum może zbliżać się do prawdy, ale pełna prawda jest dostępna tylko w Bogu.
   
   

4. Tomasz z Akwinu (1225–1274)
   Tomasz, opierając się na Arystotelesie, również definiował prawdę jako zgodność intelektu z rzeczywistością. W „Sumie teologicznej” podkreślał, że prawda jest atrybutem bytu (ens et verum convertuntur – byt i prawda są tożsame). Poznanie prawdy wymaga zarówno rozumu, jak i wiary, zwłaszcza w kwestiach nadprzyrodzonych.
   
   

5. René Descartes (1596–1650)
   Descartes w „Rozprawie o metodzie” i „Medytacjach” szukał niepodważalnej prawdy poprzez metodę wątpienia. Jego słynne „Cogito, ergo sum” (Myślę, więc jestem) było fundamentem, na którym budował pewność poznania. Prawda jest osiągalna przez jasne i wyraźne idee, które nie podlegają wątpliwości.
   
   

6. Immanuel Kant (1724–1804)
   Kant w „Krytyce czystego rozumu” zrewolucjonizował myślenie o prawdzie, twierdząc, że poznanie jest ograniczone przez struktury ludzkiego umysłu (kategorie i formy aprioryczne, jak czas i przestrzeń). Prawda nie jest prostą zgodnością z rzeczywistością, lecz zależy od tego, jak umysł organizuje dane zmysłowe. Rzeczywistość sama w sobie („rzecz sama w sobie”) pozostaje niepoznawalna.
   
   

7. Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770–1831)
   Hegel uważał, że prawda jest procesem dynamicznym, ujawniającym się w rozwoju Ducha Absolutnego. W „Fenomenologii ducha” opisał, że prawda nie jest statyczna, lecz ujawnia się poprzez dialektyczny proces (teza–antyteza–synteza). Poznanie prawdy wymaga zrozumienia historycznego i filozoficznego rozwoju rzeczywistości.
   
   

8. Friedrich Nietzsche (1844–1900)
   Nietzsche kwestionował obiektywność prawdy, twierdząc, że jest ona konstrukcją ludzką zależną od perspektywy. W „Tako rzecze Zaratustra” i innych dziełach pisał, że „prawda” jest często wyrazem woli mocy lub interesów danej grupy. Poznanie prawdy to dla niego bardziej akt twórczy niż odkrywanie obiektywnej rzeczywistości.
   
   

9. Martin Heidegger (1889–1976)
   Heidegger w „Byciu i czasie” oraz innych pracach definiował prawdę jako „nieskrytość” (gr. aletheia). Prawda nie jest tylko zgodnością z rzeczywistością, lecz ujawnianiem bytu w jego istocie. Poznanie prawdy wymaga egzystencjalnego zaangażowania i otwarcia na Bycie.
   
   

10. Ludwig Wittgenstein (1889–1951)
    Wittgenstein w „Traktacie logiczno-filozoficznym” początkowo postrzegał prawdę jako zgodność zdań z faktami w świecie. Później, w „Dociekaniach filozoficznych”, uznał, że prawda zależy od kontekstu językowego i „gier językowych”. Poznanie prawdy jest więc uwikłane w społeczne i językowe praktyki.
    
    

Rozpoznanie, co jest prawdą, to jedno z najtrudniejszych pytań, z którymi zmagali się filozofowie, naukowcy i myśliciele. Twoje stwierdzenie, że „każdemu wydaje się, że zna prawdę”, dobrze oddaje problem subiektywizmu i relatywizmu. Poniżej przedstawiam praktyczne i filozoficzne wskazówki, które mogą pomóc w odróżnianiu prawdy od fałszu, uwzględniając zarówno podejścia klasyczne, jak i współczesne.

1. Krytyczne myślenie i weryfikacja

• Sprawdzaj źródła: Prawda często wymaga weryfikowalnych dowodów. Analizuj, skąd pochodzi informacja – czy jest to wiarygodne źródło (np. badania naukowe, rzetelne publikacje)? Unikaj opierania się na plotkach, opiniach czy niezweryfikowanych twierdzeniach.
  
  

• Zastosuj metodę naukową: Szukaj dowodów empirycznych, które można przetestować. Jeśli twierdzenie jest nieweryfikowalne, traktuj je z ostrożnością.
  
  

• Pytaj o logikę: Czy dane twierdzenie jest spójne logicznie? Czy nie zawiera sprzeczności? Arystotelesowska definicja prawdy (zgodność myśli z rzeczywistością) wymaga, by twierdzenia były spójne z obserwowalnymi faktami.
  
  

2. Rozpoznawanie subiektywizmu

• Uwzględniaj perspektywy: Jak zauważył Nietzsche, prawda często zależy od perspektywy. Zastanów się, czy to, co uważasz za prawdę, nie jest jedynie odzwierciedleniem twoich przekonań, emocji czy kultury. Porównaj swoją perspektywę z innymi, by dostrzec możliwe uprzedzenia.
  
  

• Unikaj pułapki pewności: Jeśli ktoś (w tym ty sam) jest absolutnie pewien swojej prawdy, może to być znak, że brakuje refleksji. Descartes radził wątpić we wszystko, co nie jest absolutnie pewne, by dotrzeć do fundamentów prawdy.
  
  

3. Kryteria prawdy

Filozofowie proponowali różne kryteria, które mogą pomóc w ocenie, co jest prawdą:

• Zgodność (korespondencja): Czy twierdzenie zgadza się z rzeczywistością? (np. Arystoteles, Tomasz z Akwinu).
  
  

• Spójność: Czy twierdzenie jest zgodne z innymi znanymi faktami? (np. systemy logiczne Leibniza).
  
  

• Użyteczność (pragmatyzm): Czy dane twierdzenie działa w praktyce? William James sugerował, że prawda jest tym, co „działa” w kontekście życia.
  
  

• Nieskrytość (aletheia): Heidegger radził szukać prawdy w głębszym rozumieniu rzeczywistości, a nie tylko w powierzchownych twierdzeniach.
  
  

4. Praktyczne kroki do rozpoznania prawdy

• Zbieraj dane z różnych źródeł: Porównuj informacje z niezależnych miejsc, np. różnych mediów, badań czy opinii ekspertów. Jeśli korzystasz z platformy X, analizuj posty, ale weryfikuj ich źródła.
  
  

• Zadawaj pytania: Używaj pytań sokratejskich, np.: „Dlaczego to prawda?”, „Jakie są dowody?”, „Co przemawia przeciwko temu twierdzeniu?”.
  
  

• Uważaj na emocje: Silne emocje mogą zaciemniać osąd. Prawda nie zawsze jest tym, co „czujemy” jako słuszne.
  
  

• Testuj hipotezy: Jeśli to możliwe, sprawdź twierdzenie w praktyce. Na przykład, jeśli ktoś twierdzi, że coś działa (np. metoda leczenia), poszukaj dowodów na skuteczność.
  
  

5. Przykłady z życia codziennego

• Dezinformacja w mediach: W dobie internetu i mediów społecznościowych (np. na platformie X) łatwo natknąć się na fałszywe informacje. Sprawdzaj, kto jest autorem posta, jakie ma intencje i czy podaje wiarygodne źródła.
  
  

• Rozmowy światopoglądowe: Jeśli ktoś twierdzi, że jego prawda (np. religijna, polityczna) jest jedyna, zapytaj o dowody i porównaj z innymi perspektywami.
  
  

• Nauka kontra pseudonauka: Nauka opiera się na powtarzalnych eksperymentach i dowodach, podczas gdy pseudonauka często polega na anegdotach lub niezweryfikowanych twierdzeniach.
  
  

Podsumowanie

Rozpoznanie prawdy wymaga połączenia krytycznego myślenia, weryfikacji dowodów, otwartości na różne perspektywy i świadomości własnych ograniczeń. Nie ma uniwersalnej recepty, ale kluczowe jest unikanie pochopnych osądów i ciągłe zadawanie pytań. Jak radził Sokrates: „Wiem, że nic nie wiem” – ta pokora otwiera drogę do bliższego kontaktu z prawdą.